کد مطلب:1591 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:287
احکام قرض
1/2280- قـرض دادن به مؤمنین بخصوص به محتاجین آنان از كارهای مستحب است كه در اخبار , راجع بـه آن زیاد سفارش شده است , از پیغمبر اكرم صلی اللّه علیه وآله روایت شده كه هر كس به برادر مسلمان خـود قـرض بدهد مال او زیاد می شود , و ملائكه بر او رحمت می فرستند و اگر با بدهكار خود مدارا كند , بـدون حـسـاب و بـه سرعت از صراط می گذرد , و كسی كه برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد , بهشت بر او حرام می شود.
2281- در قـرض لازم نـیـسـت صیغه بخوانند , بلكه اگر چیزی را به نیت قرض به كسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد , صحیح است .
2282- هـر وقـت بـدهـكـار بـدهـی خود را بدهد , طلبكار باید قبول نماید , مگر آنكه برای پرداخت آن به درخواست طلبكار یا به درخواست هر دو مدتی قرار داده باشند كه در این صورت طلبكار می تواند پیش از تمام شدن مدت از دریافت طلب خود امتناع كند.
2283- اگر در صیغه قرض برای پرداخت آن مدتی قرار دهند , چنانچه تعیین مدت به درخواست بدهكار یا به درخواست هر دو طرف بوده باشد , طلبكار نمی تواند پیش از تمام شدن آن مدت طلب خود را مطالبه كند , ولی اگر تعیین مدت به درخواست طلبكار بوده یا اصلا برای پرداخت بدهی مدتی تعیین نشده بوده طلبكار می تواند هر وقت بخواهد طلب خود را مطالبه نماید.
2284- اگـر طلبكار طلب خود را مطالبه كند , چنانچه بدهكار بتواند بدهی خود را بدهد , باید فورا آن را بپردازد و اگر تاخیر بیندازد گناهكار است .
2285- اگر بدهكار غیر از خانه ای كه در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری كه به آنها احتیاج دارد و بـدون آنـها در زحمت می افتد , چیزی نداشته باشد , طلبكار نمی تواند طلب خود را از او مطالبه نماید , بلكه باید صبر كند تا بتواند بدهی خود را بدهد.
2286- كـسـی كه بدهكار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد چنانچه بتواند كسبی بكند كه لایق شانش بـاشد , احتیاط واجب آن است كه كسب كند و بدهی خود را بدهد مخصوصا كسی كه كاسبی برای او آسان است یا آنكه كارش كاسبی است بلكه وجوب آن در این صورت خالی از قوت نیست .
2287- كسی كه دسترسی به طلبكار خود ندارد , چنانچه امید نداشته باشد كه در آینده او یا وارثش را پیدا كند , باید طلب او را از طرف صاحبش به فقیر بدهد.
و بـنـابر احتیاط از حاكم شرع در این كار اجازه بگیرد , و اگر طلبكار او سید نباشد , احتیاط مستحبی آن اسـت كـه طلب او را به سید فقیر ندهد , ولی اگر امید داشته باشد كه او یا وارثش را پیدا كند باید منتظر بـمـاند و از او جستجو كند چنانچه او را پیدا ننماید وصیت كند كه اگر او مرد و طلبكار یا وارثش پیدا شد طلب او را از مالش بپردازند.
2288- اگـر مال میت بیشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهی او نباشد , باید مالش را به همین مصرفها برسانند و به وارث او چیزی نمی رسد.
2289- اگـر كـسـی مقداری پول طلا یا نقره و مانند اینها قرض كند و قیمت آن كم شود , چنانچه همان مـقـدار را كـه گـرفـته پس بدهد كافی است و اگر قیمت آن زیادتر گردد لازم است همان مقدار را كه گرفته بدهد ولی در هر دو صورت اگر بدهكار و طلبكار به غیر آن راضی شوند اشكال ندارد.
2290- اگـر مالی را كه قرض كرده از بین نرفته باشد و صاحب مال , آن را مطالبه كند , احتیاط مستحب آن است كه بدهكار همان مال را به او بدهد.
2291- اگر كسی كه قرض می دهد شرط كند كه زیادتر از مقداری كه می دهد بگیرد , مثلا یك من گندم بدهد و شرط كند كه یك من و پنج سیر بگیرد , یا ده تخم مرغ بدهد كه یازده تا بگیرد , ربا و حرام است .
بـلـكـه اگـر قرار بگذارد كه بدهكار كاری برای او انجام دهد , یا چیزی را كه قرض كرده با مقداری جنس دیـگر پس دهد , مثلا شرط كند یك تومانی را كه قرض كرده با یك كبریت پس دهد , ربا و حرام است و نیز اگـر بـا او شـرط كـنـد كـه چیزی را كه قرض می گیرد بطور مخصوصی پس دهد , مثلا مقداری طلای نـسـاخته به او بدهد , و شرط كند كه ساخته پس بگیرد , باز هم ربا و حرام می باشد , ولی اگر بدون اینكه شرط كند , خود بدهكار زیادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است .
2292- ربـا دادن مـثـل ربا گرفتن حرام است ولی كسی كه قرض ربایی گرفته ظاهر این است كه مالك مـی شود اگر چه اولی این است كه در آن تصرف نكند , و چنانچه طوری باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بـودنـد , صـاحب پول راضی بوده كه گیرنده قرض در آن پول تصرف كند , قرض گیرنده می تواند در آن بدون اشكال تصرف نماید.
2293- اگـر گـندم , یا چیزی مانند آن را بطور قرض ربایی بگیرد و با آن زراعت كند ظاهر این است كه حاصل را مالك می شود اگر چه اولی این است كه در حاصلی كه از آن بدست می آید تصرف نكند.
2294- اگـر لـبـاسی را بخرد و بعدا از پول ربا یا از پول حلالی كه مخلوط با آن پول است به صاحب لباس بـدهـد پوشیدن آن لباس و نماز خواندن با آن اشكال ندارد , ولی اگر به فروشنده بگوید كه این لباس را با ایـن پـول مـیـخـرم پوشیدن آن لباس حرام است و اما حكم نماز خواندن در آن در احكام لباس نمازگزار گذشت .
2295- اگر انسان مقداری پول به تاجر بدهد كه در شهر دیگر از طرف او كمتر بگیرد , اشكال ندارد و این را صرف برات می گویند.
2296- اگـر مـقداری پول به كسی بدهد كه بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتر بگیرد , مثلا نهصد و نود تـومـان بدهد كه بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد در صورتی كه ماده آن پول مثلا طلا و نقره بـاشد ربا و حرام است , ولی اگر كسی كه زیادی را می گیرد در مقابل زیادی , جنس بدهد یا عملی انجام دهد اشكال ندارد.
و اما در اسكناسهای معمولی كه از قسم شمردنیها است زیاد گرفتن اشكال ندارد مگر این كه قرض داده و شرط زیادی نموده باشد كه در این صورت حرام است و یا این كه نسیه بفروشد , و جنس و عوض آن از یك جنس باشد كه صحت معامله در این صورت خالی از اشكال نیست .
2297- اگر كسی از دیگری طلبی دارد كه از جنس طلا و نقره یا كشیدنی و پیمانه ای نیست می تواند آن را بـه شـخـص بـدهكار یا دیگری به كمتر فروخته و وجه آن را نقدا بگیرد , بنابر این در زمان حاضر برات یا سـفـتـه هایی كه طلبكار از بدهكار گرفته است می تواند آنها را به بانك یا به شخص دیگر به كمتر از طلب خود - كه در عرف آن را نزول كردن گویند - بفروشد و باقی وجه را نقدا بگیرد.
زیرا كه اسكناسهای معمولی با وزن و پیمانه معامله نمی شود.